مهم ترین پیش نیاز برای بهبود ضریب تبدیل غذایی در مواد غذایی با منشأ دامی، مصرف خوراک زیاد با انرژی بالا است، که به تولیدات دامی بیشتری منتهی می گردد. خوراک بیشتر، به همراه خود انرژی و مواد غذایی بیشتری را می تواند فراهم کند تا نسبت انرژی در دسترس برای تولید محصولات دامی و نیازهای اولیه دام را بهبود بخشد. این نسبت در جدول ۳ در ارتباط با گاو شیری قابل مشاهده است.
در مورد گاو شیری درصد انرژی که برای بقای دام[۲] صرف میشود برای گاوهایی که ۱۰ کیلوگرم ماده خشک مصرف می کنند، در مقایسه با گاوهایی که ۲۵ کیلوگرم ماده خشک مصرف میکنند از ۵۴ به ۲۰ درصد از کل انرژی دریافتی کاهش مییابد. علاوه بر این متان تولیدی، بر حسب هر حیوان و هر روز افزایش مییابد اما میزان انتشار بر حسب هر کیلوگرم شیر کاهش مییابد. این نوسانات با تغییرات محتوای جیره (افزایش درصد کنسانتره) حاصل میگردد. همچنین گاوهای پرتولید احتمالاً، ریسک ابتلای بالاتری به بیماری های متابولیک به خصوص در دوره انتقال دارند (مثل کتوز و اسیدوز شکمبه)، هر چند فقط تولید بالا و خوراک زیاد نمی تواند در رخداد کتوز نقش ایفا کند. امتیاز بدنی بالا به دلایل مدیریتی کلید مهم پیشرفت این بیماری است. هومر و همکاران در مطالعه مروری خود نشان دادند ویژگی فرمولاسیون جیره گاوهای پرتولید، مقادیر بالای کنسانتره برای تأمین انرژی مورد نیاز برای تولید شیر است. نتیجه این نوع خوراک، مقادیر بالای کربوهیدرات با قابلیت تخمیر بالا در شکمبه است. زمانی که این شرایط با پایین آمدن فیبر موثر همراه شود، میتواند منجر به رخداد اسیدوز تحت حاد شکمبه[۳] گردد. نوسان های بالای جیره به خصوص در دوره انتقال که بیشترین تغییرات در ماده خشک دریافتی رخ میدهد، محیط شکمبه را اسیدیتر می کند. عواقب رخداد SARA شامل لامینایتیس، پاراکراتوز شکمبه و یا کاهش چربی شیر است. در این مقاله و بالاخص با در نظر گرفتن میزان انتشار گاز بر حسب هر کیلوگرم شیر مزیت های خوراک دریافتی بالاتر و تولید شیر بیشتر مورد بحث می باشد. به طوری که این اعمال بیماریهایی را به دنبال خود میآورد و عمر گاو پرتولید را کوتاهتر میکند. در نتیجه این بیماریهای مرتبط با تغذیه در اندازه گیری ردپای کربن در محصولات لبنی باید در نظر گرفته شوند.
۳. محصولات دامی و انتشار گازها
با بالارفتن تولیدات دامی، انتشار گازهای گلخانه ای نیز به ازای هر حیوان بالاتر میرود، اما در واحد محصول تولید شده کاهش مییابد. همانطور که در جدول ۴ نشان داده شده است، محصولات غذایی با منشاء غیر نشخوارکننده با انتشار گازهای گلخانهای کمتری به دست می آیند. علت آن انتشار وسیع متان حاصل از تخمیر شکمبه است. در این تخمیر نشخوارکنندگان از علوفه و محصولات فرعی کشاورزی (انواع کاه و…) و صنایع غذایی (تفاله چغندر قند) استفاده میکنند که مورد مصرف انسان نیست. زهتمیر و همکاران در مطالعهای، گازهای گلخانهای منتشر شده از گاوهای شیری، برخاسته از حجم تولید (۶، ۸، ۱۰ هزار کیلوگرم بر حسب هرگاو در سال) و تقابل آن با گوشت تولید شده را ارزیابی نمودند. اهمیت این مسئله از آن جهت است که تولید شیر بالاتر خروجی گوشت متفاوتی چه در زمان حذف گاو و چه با گوساله نر خواهد داشت. دادههای مطالعه مذکور نشان میدهند میزان انتشار گازهای گلخانهای بر حسب کیلوگرم شیر تولیدی با افزایش تولید از ۶۰۰۰ (۱.۰۶ کیلوگرم کربی دی اکسید به ازای هر کیلو گرم شیر) به ۱۰۰۰۰ (به۰.۸۹ کیلوگرم کربن دی اکسید به ازای هر کیلوگرم شیر) کاهش مییابد. هرچند بطور مثال کاهش خروجی گوشت چه از گوساله های نر و چه از گاو حذفی به خاطر تولید شیر، سرعت انتشار گازهای گلخانه ای به ازای هر کیلوگرم گوشت از ۱۰.۷۵ کیلوگرم کربن دی اکسید به کیلوگرم کربن دی اکسید۱۶.۲۴ افزایش میدهد. چرا که اگر نیاز به گوشت مصرفی ثابت بماند باید گوشت بیشتری از گوساله های شیرخوار تولید گردد. بنابراین از چنین ملاحظاتی که به طور کلی ارزیابی ها در زمینه محصولات دامی و انتشارات گازهای گلخانهای را محدود میکنند نباید چشم پوشی کرد و به نظر میرسد، باید مطالعات بیشتری برای ارزیابی اثر افزایش محصولات دامی بر انتشار گازهای گلخانهای صورت پذیرد.
همان طور که در جدول ۳ و ۴ مشاهده می کنید یکی از اولین واکنش های حیوان به بیماریها، کاهش خوراک است، که با کاهش تولید و بالا رفتن انتشار گاز های گلخانه اب بر حسب واحد تولیدی همراه میشود. توضیحاتی که در بالا آورده شده است با همه اختلالات و بیماریهای مرتبط با سلامت و آسایش دام ارتباط دارد.
۴. اثر تولید و باروری بر رد پای کربن گاوهای شیری
باروری حیوانات نیز بر مقدار انتشار گازهای گلخانه ای از دامپروری ها اثرگذار است. متخصصین تغذیه حیوانات باید تعادلی را بین خوراک یا انرژی دریافتی و سلامت حیوان پیدا کنند. به عنوان مثال اگر یک نمونه ساده گاو با سن اولین زایش در ۲۷ ماهگی (۸۲۰ روزه با وزن گیری روزانه ۷۵۰ گرم) را در نظر بگیریم، داده های انتشار شامل دوره پروش تلیسه و در دوره های شیرواری اول، دوم، سوم، پنجم یا هشتم با تخمین تشخیص سریع بیماری، محاسبه و به عنوان ردپای کربن به ازای هر گاو و به ازای هرکیلو شیر در جدول ۵ آورده شده است.
میزان انتشار گازهای گاخانه ای به ازای هر گاو، شامل دوره های پروش گوساله و تلیسه، با افزایش شکم زایش افزایش پیدا می کند اما براساس میزان شیر تولیدی با درنظر گرفتن دوره پروش تلیسه و دوره طولانی تر عمر مفید گاو، کاهش می یابد (جدول ۵). این افزایش تا شکم سوم با سرعت بالایی رخ می دهد، شکم های بالاتر هم برروی ردپای کربن تاثیر دارند اما نه به اندازه شکم اول. بنابراین می توان نتیجه گرفت که حذف حیوانات باعث افزایش میزان تولید کربن به ازای هرکیلو تولید شیر گله خواهد شد. پرورش حیوانات و تغذیه هردو بر سلامت گاو تاثیر داشته و احتمالا میزان کربن تولیدی به ازای هر کیلو گرم شیر یا به ازای هر کیلو پروتئین خوراکی را کاهش می دهد. باروری ضعیف همانطور که توسط برخی نویسندگان اشاره شده است، سبب افزایش انتشار گازهای گلخانه ای می شود. گرنزورثی، نتیجه گیری کرده است که بهبود عملکرد تولید مثلی می تواند میزان انتشار متان را تا ۲۴% با کاهش جایگزینی در گله و افزایش عمر مفید هر گاو، کاهش دهند.
[۱] Net energy lactation
[۲] Maintenance
[۳] Sub-acute Rumen Acidosis (SARA)
