شمارش سلول‌های سوماتیک (BTSCC)
بسیاری از آزمایشگاه هایی که آنالیز کیفیت شیر را انجام می دهند، تعداد سلول های سوماتیک را بررسی می‌کنند. آزمایشگاه‌هایی که تعداد زیادی نمونه شیر را بررسی می‌کنند، آزمون‌های الکترونیکی شمارش سلول‌های سوماتیک را برای برآورد تعداد سلول‌های سوماتیک انجام میدهند. تعداد سلول‌های سوماتیک یک شاخص قابل دسترس برای ارزیابی سلامت پستان و کیفیت شیر به ویژه در گله‌های درگیر با ورم پستان‌های واگیردار است.
تحقیقات نشان داده است در زمانی که کارتیه‌ها غیر عفونی هستند ارتباط معنی داری بین مرحله شیرواری و سن دامها در گاوهایی با سوماتیک بالای ۲۵۰ هزار دیده نشده است. در مجموع شمارش سلول‌های سوماتیک امکان ارزیابی کلی وضعیت بهداشتی پستان‌ها در گله را برای دامپزشک فراهم می‌کند. برای تعیین وضعیت بهداشتی پستان‌ها در گله، در نظر داشتن نتایج حداقل ۴ نمونه گیری در یک دوره ۴ هفته‌ای، ضروری است.
بررسی‌ای که در کانادا صورت گرفت نشان داد که در شرایطی که تفسیر شمارش سلول‌های سوماتیک بر پایه نتایج ۶ ماه گذشته گله باشد، توان شمارش سلول‌های سوماتیک در شیر مخزن در پیشگویی میزان عفونت کارتیه‌ها در مقایسه با تنها یکبار تعیین سلول‌های سوماتیک ۸۰ درصد در مقابل ۴۵ درصد می‌باشد. تخمین درصد کارتیه‌های عفونی و درصد افت تولید در جدول ذیل نشان داده شده است.
(Standard plate count (SPC
این آزمون یکی از معمول‌ترین آزمون‌هایی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و معرف باکتریهای هوازی موجود در شیر است. برای انجام این آزمون، رقت مناسب شیر را در محیط کشت به مدت ۴۸ ساعت و در دمای ۳۲ درجه سانتی گراد در انکوباتور قرار میدهند سپس کلونی‌ها شمارش می‌شود و به صورت واحدهای تشکیل دهنده کلونی در میلی‌لیتر گزارش می‌شود.
این شاخص بیانگر مجموعه باکتری‌هایی است که در جریان شستشوی سیستم شیردوشی و سرد کردن شیر همچنان از بین نرفته‌اند، لذا کاهش ان در گرو عوامل ذیل می‌باشد:
۱.شستشو و ضدعفونی صحیح دستگاه شیردوشی
۲.سرد کردن سریع و باقی ماندن در دمای مناسب
۳.رعایت نکات بهداشتی در زمینه آماده سازی سرپستانک قبل از اتصال دستگاه شیردوشی
۴.نظافت به موقع و منظم چاله شیردوشی
۵.تمیزی پستان دامها
۶.کف نکردن شیر
۷.کثیف بودن دست‌های کارگران شیردوش
(Preliminary incubation count (PIC
این آزمون برای برآورد تعداد باکتریهای سرمادوست موجود در تانک است. با توجه به اینکه برای شمارش این شاخص نمونه شیر مخزن در دمای ۱۲.۷ درجه سانتی گراد به مدت ۱۸ ساعت آنکوبه می شود، در طی این آزمون، باکتری هایی می توانند رشد کنند که در جریان سرد کردن شیر از بین نرفته‌اند و همچنان زنده‌اند. یعنی در روند سرد کردن شیر چه از نظر سرعت و چه از نظر دمای شیر اشکال وجود دارد، اما مهم تر از این مسئله در مورد افزایش این شاخص، نقص در تمیز کردن دستگاه‌ها و ورود میکروب به شیر است، چراکه حتی با سرد کردن صحیح نیز در صورتی که ورودی میکروب به شیر بالا باشد نمی توان این بار میکروبی را به حد استاندارد رساند.
نکاتی که بایستی در این مورد مد نظر قرار گیرند عبارتند از:
۱.نقص در پلیت کولر
۲.کثیف بودن گاو (تیت،پستان،دم،پا،پهلو)
۳.عدم تعویض به موقع لاینرهاو کثیف بودن داخل لاینرها
۴.کثیف بودن پولساتورها و خطوط عبور شیر
۵.نقص در نظافت و ضدعفونی سیستم شیردوشی
۶.آلوده بودن آب به ویژه توسط کلی فرمها و گونه ها ی سودوموناس
۷.نامناسب بودن دمای آب داغ به منظور شستشوی دستگاه شیردوشی(دمای آب باید در هنگام شروع عملیات شستشوی سیستم حدود ۶۸-۷۲ درجه سانتی گراد و در اتمام و به هنگام خروج از سیستم در حدود ۴۸ درجه سانتیگراد باشد)
۸.آماده سازی نامناسب و ناقص سرپستانک ها قبل از اتصال ماشین شیردوشی
باکتریهای کلی فرم و انواع استرپتوکوک نیز از عوامل بالا بردن این عدد می باشد.
(Lab pasteurized count) LPC
برای ارزیابی این شاخص نمونه شیر را در دمای بالای ۶۲.۷ درجه به مدت ۳۰ دقیقه آنکوبه می کنند. باکتری هایی که توان ماندگاری در دمای بالای ۶۲.۷ را دارند، اکثرا” از گونه باسیلوس ها هستند و در این شرایط باقی می مانند. که البته جز عوامل ایجاد کننده ورم پستان محسوب نمی شوند. عواملی که برافزایش LPCموثر هستند:
۱.نظافت ناصحیح تجهیزات شیردوشی و پایین بودن دمای آب هنگام شستشوی سیستم شیردوشی(زیر ۷۰ درجه سانتی گراد)
۲.نشتی در پمپ ها
۳.ته نشین شدن سنگ شیر (milk stone) در سطوح در تماس با شیر
۴.فرسودگی واشرها و سایر قسمت‌های لاستیکی دستگاه
۵.کثیف بودن گاوها
Coliform count
شمارش کلی فرمها آزمونی است که وضعیت حضور باکتری با منشا مدفوع و محیط آلوده به مدفوع را بیان می‌کند .نمونه شیر در محیط مک کانکی آگار برای ۴۸ ساعت و دمای ۳۲ درجه سانتی گراد آنکوباسیون می شود. سپس کولونی های کلی فرم شمارش می گردد.با توجه به این که کلی فرمها به فراوانی در مدفوع یافت می‌شوند، هرگونه آلودگی مدفوعی که وارد شیر گردد موجب افزایش این عدد می‌شود موارد ذیل در این خصوص حائز اهمیت هستند:
۱.کثیف بودن دامها
۲.پایین بودن سطح بهداشت بستر، راهروهای محل عبور و مرور دامها، انتظار شیردوشی و پای آخورها
۳.عدم رعایت نکات بهداشتی در زمینه شستشو، پری دیپ و خشک کردن سرپستانک
۴.کثیف بودن تجهیزات در چاله شیردوشی
۵.عدم توجه به لغزش لاینر حین دوشش
آزمون‌هایی که برای شناسایی پاتوژن های مسبب انواع ورم پستان (واگیردار و محیطی) مورد استفاده قرار می‌گیرند:
ارگانیسم‌های عامل ورم پستان را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود:
۱.واگیردار
۲.محیطی
مهمترین اورگانیسم‌های عامل ورم پستان واگیر دار عبارتند از استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوکوس آگالاکتیه وگونه‌های مایکوپلاسما
و در مورد عوامل محیطی مسبب ورم پستان می توان استافیلوکوک‌های کوآگولاز منفی (CNS)، استرپتوکوک‌های محیطی و شبه استرپتوکوک‌ها،کلی فرمها و گرم منفی های غیر کلی فرمی (Pseudomonas,Serratia) را نام برد.
در جدول ذیل تفسیر نتایج آزمون شیر مخزن در مورد پاتوژن های مسبب ورم پستان بررسی می‌گردد:
منابع:
۲-Jayaro B.M.2000.bulk tank milk analysis:a tool for improving milk quality andtroubleshooting Mastitis in a dairy herd.
۴.Jones G.M.2009.Virginia Cooperative Extension,Testing Bulk Tank Milk Samples.
