استفاده از مواد جامد کود یا کود بازیافت شده به عنوان بستر از دهه ی ۱۹۷۰ در آمریکا شروع شد. این مواد که به نام های dairy waste solid، separated manure solids، green bedding یا recycled manure solids (RMS) نیز شناخته می شوند، به علت افزایش تعداد دامداری های با سیستم بسته در آمریکا و افزیش کود تولیدی و به دنبال آن استفاده از سیستم هایی که می تواند قسمت جامد و مایع کود را از هم جدا کند (سیستم های screw press یا roller press)، استفاده ای روز افزون پیدا کرده اند.

قسمت جامد کود زیر پای دام در دامداری، به طور عمده متشکل از فیبر هضم نشده است. پتانسیل استفاده از این بخش به عنوان بستر برای اولین بار در نواحی گرم و خشک در غرب امریکا، برای واحدهای پرواربندی مورد بررسی قرار گرفت. ویژگی این نواحی این بود، که به علت آب و هوای گرم و خشک، قسمت جامد کود بهتر جدا و خشک می شد.

به علت نگرانی هایی که در بالا بودن بارمیکروبی این نوع بستر وجود داشت، فرآوری پیشنهادی بعدی، کمپوست کردن اولیه ی کود، با هدف بالابردن دمای آن و سپس کاهش بار میکروبی بود. پس از آن استفاده از مواد جامد حاصل از تخمیر بی هوازی کود (در جهت کاهش هزینه ها ) مورد توجه عموم قرار گرفت. امروزه در آمریکا، روش های مختلف جداسازی، تخمیر و کمپوست کردن کود یا ترکیبی از آن ها، باعث شده، استفاده از کود خشک در بستر در نواحی سردتر و مرطوب تر آمریکا نیز امکان پذیر باشد.

تولید روز افزون تجهیزات جدا کننده ی مواد جامد کود که می توانند کود را با بیش از ۳۰ درصد ماده ی خشک برای استفاده در بستر آماده کنند، توجه صنعت دامداری اروپا (جایی که آب و هوایی متفاوت با آمریکا دارد) را به استفاده از این ماده در بستر جلب کرد. کود دامی در قوانین کمیسیون اروپا (۱۰۶۹/۲۰۰۹)، جز زیرمجموعه ی ۲ محصولات جانبی صنعت دامی به حساب می آید. بنابراین استفاده از آن، تنها در شرایطی مجاز است که خطرات مربوط به سلامت در آن کاهش داده شده باشد. بر اساس قوانین اتحادیه اروپا به محصولی “ایمن” گفته می شود که در هنگام استفاده این محصول هیچ نوع خطر غیر قابل قبولی برای جمعیت انسانی و سلامت دام نداشته باشد.

قوانین قضایی به طور جدی بر اعمال این قانون نظارت می کنند. در انگلستان و اسکاتلند استفاده از کود فرآوری شده به عنوان بستر در شرایط کنترل شده مجاز اعلام شده در حالی که استفاده از این محصول در ولز و ایرلند شمالی ممنوع است (قوانین مربوط به می ۲۰۱۵). در ادامه به مرور فرصت ها و چالش های استفاده از کود فرآوری شده به عنوان بستر در شرایط آب و هوایی انگلستان (مرطوب) می پردازیم.

پتانسیل های استفاده از کود فرآوری شده

رویکرد دامداران برای استفاده از کود فرآوری شده بیشتر بر اساس مسائل اقتصادی، در دسترس بودن و آسایش دام است. محاسبات اقتصادی برای هر دامداری می تواند نتایج متفاوتی داشته باشد و برای هر دامداری باید با توجه به، سرمایه گذاری های عمده ی اولیه مربوط به تجهیزات، زمان صرف شده برای مدیریت دامداری، هزینه های جاری و هزینه های خرید یا هزینه های مدیریتی مواد مورد استفاده در بستر محاسبه شود. در دسترس بودن این مواد بیشتر به مسائل مدیریتی دامداری بستگی داشته تا موجودی فروشنده در خارج دامداری. در استفاده از این نوع بستر طبق مطالعات انجام شده شاخص های استراحت مانند افزایش مدت زمان خوابیدن و کاهش جراحات مفصل خرگوشی، نتایج بهتری از مواد قبلی مانند کاغذ یا خاک اره یا حتی شن داشته اند.

ویژگی های فیزیکی کود فرآوری شده مانند نرم بودن و عدم ایجاد سایش در پوست دام و در دسترس بوده آن پتانسیل های مناسبی برای آسایش دام دارد. بعضی از شاخص های مربوط به مقدار ماده ی خشک کود فرآوری شده که بر روی آسایش دام در مطالعات موثر بوده اند شامل موارد زیر است:

گاوها در استال هایی که دارای بستر کود جامد آبگیری شده [۱] (با ماده ی خشک ۲۹%) بودند، کمتر از بستر های کود جامد دهیدراته[۲] (ماده ی خشک ۸۱%) و بستر با خاک اره (ماده ی خشک ۸۱%)، می خوابند. هم چنین آن ها بستر کود را به بستر کاه و کولش، شن یا خاک اره ترجیح می دهند. تحقیقات نشان داده است که در هنگام تغییر بستر از مت[۳] به بستر های کود جامد با قطر زیاد مدت زمان استراحت دام افزایش داشته است.

کود فرآوری شده نسبت به مت (همراه با خاک اره، کاه و کولش یا سنگ آهک با دولومیت[۴]) در مورد اسکور مفصل خرگوشی نتایج بهتری نشان داده است.

هر چند شیوع جراحات مفصل خرگوشی در مورد بستر کود، ۴۰-۵۳% (در بستر های با عمق بیشتر) و ۶۳-۷۲% برای بستر های مت گزارش شده است.

در یک مطالعه از ۲۹۷ دامداری شیوع بالاتری از جراحات شدید مفصل خرگوشی در گاوهایی که بستر کود خشک یا کمپوست داشتند (در مقابل دامداری هایی با بستر ماسه، کاه و خاک اره) گزارش شد. مهم ترین نتیجه در این مطالعات این است که دامداری هایی که از مقدار بیشتری ماده برای بستر استفاده می کردند و بستر عمیق تری برای دام داشتند، جراحات کمتر مفصل خرگوشی یا سم نشان دادند.

در مورد این که آیا دامدار در هنگام استفاده از RMS، گاو تمیزتری دارند یا نه، مطالعات نشان می دهند که در دامداری هایی که از این بستر استفاده می کنند، گاو نسبت به بستر هایی که از سنگ آهک دولومیتی، استفاده می کنند، تمیزتر است. در واقع در مطالعات آمده است، گاوهایی که بر روی بستر RMS هستند نسبت به بستر های خاک اره یا کولش گندم، کثیف تر و از بستر های کمپوست تمیز تر هستند. هرچند، تمیزی ظاهری، ضرورتا به معنی نبود عوامل بیماری زا نیست و برای کاهش تاثیر بار میکروبی بستر بر شیر باید حتما نظارت بالایی بر آماده سازی پستان قبل از شیردوشی داشت.

RMS میزان گردو خاک کمتری نسبت به کولش خرد شده، خام اره یا پوسته ی جو دارد. این ویژگی این قابلیت را دارد که در سلامت سیستم تنفسی انسان و دام موثر باشد، هرچند اطلاعاتی در زمینه ی انتقال عوامل بیماری زا با آئرسول های این مواد در بستر در دسترس نیست.

[۱] Dewatered manure solids

[۲] Dehydrated manure solids

[۳] Mat

[۴] dolomitic limestone